Lepra - Cüzzam - Hansen Hastalığı
Tarih boyunca insanlığı etkileyen bir hastalık olmuştur. Hastalarda ortaya çıkan deformiteler nedeniyle hastaların toplumdan dışlanmasına neden olmuştur.
Son yüzyılda bulaşıcı, mikrobik bir hastalık olduğu anlaşılmıştır.
Etken
Lepra; yüzeyel sinirleri, deriyi, üst solunum yolu mukozasını, gözü, kemik ve testisleri tutabilen, Mycobacterium leprae isimli bir basil tarafından oluşturulan bulaşıcı bir hastalıktır. Kişilerin bakteriye olan direncine göre hafif ya da ilerleyici, lokalize veya geniş yayılımlı olabilir. Her yaşta ve her ırkta görülebilir. Sosyoekonomik seviyesi düşük toplumlarda sıktır.
Epidemiyoloji
Lepranın bulaşması hasta şahsın bulaştırıcılığına, temasın yakınlığına, sıklık ve süresine bağlıdır. En önemli sorun, hastalık sinsi ve yavaş geliştiğinden basilin ne zaman alındığının belirlenememesidir. Bakteri hastanın burun mukozasında boldur ve dış ortamda 7 güne kadar yaşayabilir. Dolayısıyla solunum yoluyla, ülserli deri bölgesine temasla, terle, sinek ve böceklerin taşımasıyla nakledilebilir.
Klinik
Başlangıcı sinsi olan hastalıkta, ortalama 2-4 yıllık inkübasyondan sonra başlangıç lezyonu ortaya çıkar: Kalçalar, yüz, kol ve bacakların dış yüzü gibi soğuk deri bölgelerinde bir ya da birkaç adet, birkaç cm çaplı, sınırları belirgin olmayan, renksiz, hafif kızarık, deri seviyesinde lekeler vardır. Kesin tanı için patolojik inceleme gerekir. Çoğu hastada bu lezyon iyileşse de bir kısmı ileri klinik tiplere gider.
Lezyonlar artabilir, his kusuru gelişip kızarıklık veya pigmentasyon kaybı gelişebilir. Bu evrede tedavi ile tamamen iyileşebilir ve sakatlık bırakmaz.
Tedavi edilmez ve hastalık ilerlerse saçlı deri, el içi, ayak tabanı, yüz, burun, veya vücudun herhangi bir bölgesini etkileyen lezyonlar büyüyerek kılları döker, terlemeyi engeller, deride kepeklenerek dökülmelere neden olur. Periferik sinir hasarı gelişir, buna bağlı his kusurları olur.
Deformite denilen kalıcı şekil bozuklukları oluşur. Yüzde oluşan nodül şeklinde lezyonlar (leprom) yayılarak aslan yüzü denilen özel bir şekil oluşturur(facies leonina). Burun kanaması, burun tıkanıklığı, burun kıkırdağında erime (yonca burun) damak delinmesi, ses bozukluğu meydana gelebilir. Diş dökülmesi, yanaklarda düzleşme, göz tutulumuna bağlı körlük olabilir. Kemikte oluşan lezyonlar en sık el ve ayaklardaki küçük kemikleri tutar; pençeleşme, parmak kaybı ve şekil bozuklukları meydana gelir. Erkekte sakal-bıyık kaybı, testis tutulumuna bağlı ağrı ve kısırlık görülebilir, böbrek tutulumu olabilir.
Tanı
Kesin tanı için ayrıntılı muayene ve çeşitli testler uygulanır. Deri lezyonlarında özel boyalarla bakterinin gösterilmesi veya patolojik olarak cilt lezyonlarının incelenmesi gerekir. Histamin testi, terlemenin yokluğunu gösteren metakolin testi, lepra bakterisine karşı oluşan antikorların araştırıldığı FLA-ABS (Fluoresan Leprosy Antibody Absorbtion Test) , RIA ve ELİSA testleri kullanılır. Lepra hastalığı karaciğer tutulumu olmadıkça hayatı tehdit etmez.
Tedavi
Lepra, lezyonların bakteri ihtiva derecesine göre sınıflandırılarak tedavi edilir. Çeşitli ilaçlarla tedavinin ardından hasta tedavi bitince en az 2 yıl izlenir.
İmmünoterapi yöntemleri de tedavide kullanılmaktadır.
Korunma
Lepranın yayılımını önlemek için en sık uygulanan yöntem hastanın hastane veya evde izole edilmesidir, ancak bu bir takım sosyal sorunlara yol açar. Lepraya karşı BCG aşısının orta derecede %20-80 arasında koruyuculuk sağlayabildiği tespit edilmiştir. Aşı çalışmaları sürmektedir. Hasta ve toplumun eğitilmesi, hastaların erken tespit ve tedavisi korunmada esastır.
25.01.2010
İstanbul Sağlık Müdürlüğü
Hastalıklar Cilt Sağlığı